İranda əxlaq polisi kimi tanınan İrşad patrulu tərəfindən saxlanılan Məhsa Amininin vəfatından sonra başlayan etirazlar nəticəsində İranda əxlaq polisinin ləğv edildiyi iddia edilib.
Baş prokurorun qeyri-müəyyən açıqlamaları ləğv kimi şərh edilib.
İranın baş prokuroru Məhəmməd Cəfər Montazerinin iclasda çıxışından sonra əxlaq polisinin ləğv edilməsi ilə bağlı iddialar geniş yayılıb.
İran mənbələrində Müntəzerinin açıqlamasına rast gəlmək mümkündür.
Xəbərdə Müntəzeri bir jurnalistin mətbuat konfransında niyə əxlaq polisinin görünmədiyini soruşduqda, əxlaq polisi ilə bağlı qərarın prokurorluğa aid olmadığını və əxlaq polisinin qurulduğu hər yerdə ləğv edildiyini deyib.
Yəni demək istəyir ki, əxlaq polisi yaranandan bu yana prokurorluqla əlaqəsi yoxdur.
Çıxışının davamında deyir ki,prokurorluq bundan sonra da ölkədə insanların davranışlarına nəzarət edəcək.
Açıqlama BBC, New York Times və France 24 kimi beynəlxalq xəbər saytlarında təhrif olunaraq, qurumun ləğvi kimi təqdim olunub.
Lakin Müntəzerinin açıqlamalarını əxlaq polisinin qəti şəkildə ləğvi kimi qiymətləndirmək problemlidir. Prokurorun dedikləri çox qeyri-müəyyən və yanlış anlaşılmağa meyillidir.
Faktiki olaraq, ölkədə əxlaq polisinin ləğv edildiyi barədə rəsmi açıqlama yoxdur.
BBC farsca da Müntəzerinin açıqlamalarını birmənalı qarşılamadı.
Digər tərəfdən, İrşad Patrulu, yəni əxlaq polisi 2005-ci ildə İran hüquq-mühafizə orqanlarının bölməsi kimi yaradılıb. Yəni, İranın Daxili İşlər Nazirliyinin nəzarətindədir. Əxlaq polisləri İslam əxlaqına və geyim qaydalarına əməl olunub-olunmadığını yoxlamaq və qaydaları pozanları həbs etməyə cavabdehdirlər. Cinayət Məcəlləsinə görə, İranda hicab taxmamaq və ya düzgün örtməmək hələ də cinayət sayılır.
Bu məsələ İranda da mübahisəlidir.
Mövzu ilə bağlı açar sözlərlə Google axtarışı etdiyimiz zaman İran mərkəzli mətbuat qurumlarnın mövzu ilə bağlı hazırladığı xəbərlərə əldə edirik. İran mətbuatının yazdığına görə, əxlaq polisi praktikasının ləğv edilib-edilməməsi ilə bağlı dəqiq məlumat yoxdur.
İranda yerləşən KİV-lər də İran Daxili İşlər Nazirliyi və İran Polis Təşkilatının hələlik məsələ ilə bağlı rəsmi açıqlama vermədiyini yazır. "İran İslam Respublikasından heç bir məsul şəxs əxlaq polisinin ləğv olunduğunu təsdiqləməyib", - İranın dövlət televiziyası Əl Alamin xəbərində belə deyilir. Dövlət televiziyası Əl Alam da bildirib ki, baş prokuror Muntazeri qüvvələrə nəzarət etməkdən məsul deyil.
İranda mühafizəkar tələbə xəbərlər şəbəkəsi olan SNN.ir-də Müntəzerinin açıqlamalarının təhrif edildiyini və İranda əxlaq polisinin ləğvinin hakimiyyət tərəfindən təsdiqlənmədiyini bildirib. Amma qurumun tamamilə ləğv edildiyinə dair şərh verən saytlar da var.
Rudaw Media-nın xəbərinə görə, əxlaq polisi təcrübəsi ilə bağlı İran Ədliyyə Nazirliyinə də sorğu göndərilib. Qurumdan verilən açıqlamada bu məsələ ilə bağlı qəbul edilən qərarın nazirliyə bildirilmədiyi deyilib. İrandakı yerli jurnalistlər də polis idarəsinə və Mədəni İnqilabın Ali Şurasına müraciət edib və dəqiq cavab ala bilməyiblər.
İran xarici işlər nazirinə Serbiya səfəri zamanı da mövzu ilə bağlı sual verilib. Lakin nazir konkret açıqlama verməyib. Daxili İşlər Nazirliyi hələki iddianı təsdiqləməyib.
İslahat gözləntisi
Ölkədə uzun müddətdir davam edən aksiyalar gündəlik həyat və ümumi qaydalara təsirini göstərir.
Hicab və ictimai əxlaqa nəzarət edən əxlaq polisi artıq küçələrdə daha az gözə dəyir. Başıaçıq qadınları daha çox Tehran küçələrində görmək mümkündür.
Tehrandan bir jurnalist The Guardian-a açıqlamasında deyib ki, polislər etirazları yatırmaqla məşğul olduğundan onları küçədə daha az görürlər. Hətta qadın jurnalist polisin yanından hicabsız keçdiyini bildirib.
Ölkədəki Yaxşılıq əmri vermək və Şərdən çəkindirmək agentliyinin sözçüsü artıq patrulların vəzifələrinin bitdiyini və daha müasir axtarışlara ehtiyac olduğunu açıqlayıb.
Həmçinin, ötən ilin sentyabrında İran Parlamentinin Məhkəmə və Hüquq Komitəsinin sədri Musa Qəzənfer Abadi büstqalter qaydalarına əməl etməyən qadınları izləmək üçün əxlaq polisi yerinə kameralardan istifadə etməyə çağırıb. Yəni əxlaq polisinin yerini təhlükəsizlik kameraları da tuta bilər.
Prokuror Muntazeri 15 gün ərzində hicabla bağlı tənzimləmə ediləcəyini açıqlayıb. Mövzu ilə bağlı hansı qərarların veriləcəyi maraq doğurur.
Bəzi paylaşımlara görə, bu iddialar dünyada ictimai rəyi çaşdırmaq, beynəlxalq təzyiqləri azaltmaq üçün yayılır.
Eyni zamanda, İranda hicab qaydaları hələ də qüvvədədir.
İranda əxlaq polisi ilə bağlı vəziyyət hazırda qarışıq və qeyri-müəyyəndir. Tezliklə açıqlanacaq qərarlar mövzu ilə bağlı fərqli nəticələr verə bilər. Dəqiq dəillər olacağı təqdirdə natamam kimi müəyyən edilən bu analizin nəticəsi dəyişə bilər.
